‘De canon is geen wasstraat voor identiteitspolitiek’

Ga er maar aan staan: een canon van Nederland samenstellen in slechts 50 vensters, beginnend bij de prehistorie. Frits van Oostrom ging de uitdaging aan. In 2005 werd de universiteitshoogleraar benoemd tot voorzitter van de canoncommissie. Een jaar later vond de presentatie van de reis door de geschiedenis van Nederland plaats. Niet ongemerkt, want de reacties waren overweldigend. Inmiddels is het tijd voor een herijking van de canon. Dit gaat ongetwijfeld opnieuw voor reuring zorgen, is de voorspelling van Van Oostrom.

Aan de aanwezige leden van De Maatschappij, departement Drechtsteden legde hij uit waarom. “Als het over onze geschiedenis gaat, zijn maar weinig mensen daar onverschillig over. Het kan ze iets schelen. Dat zag je meteen toen de canon 15 jaar geleden werd geopenbaard. Op dezelfde dag verbaasde Frits Wester zich er in de uitzending van RTL Nieuws al over dat Pim Fortuyn erin ontbrak. In de landelijke kranten was er ook veel om te doen. Er kwam discussie op gang.” Van Oostrom vindt het belangrijk om te benoemen dat de canon voortkwam uit een rapport van de Onderwijsraad. “Er waren klachten over het kennisniveau omtrent geschiedenis onder de jeugd. Het gros bleek bijvoorbeeld geen idee te hebben of Karel de Grote of Karel V er eerder was en in welke eeuwen deze mannen dan hadden geleefd. Terwijl het toch heel belangrijk is om met zulke feitenkennis de geschiedenis van het land waarin je woont te kunnen duiden. Dat gat wilden we verkleinen door middel van een canon. Daarbij vormde educatie voor het basisonderwijs het uitgangspunt, omdat iedereen in Nederland daarmee te maken krijgt. Op latere leeftijd ontstaan er al snel verschillende niveaus.”

In dat licht bezien klinkt het vrij logisch dat bijvoorbeeld Annie M.G. Schmidt de canon haalde. “Individuen hebben altijd betrekking op een groter geheel. Rembrandt staat bijvoorbeeld symbool voor de schilderkunst in de 17^de eeuw, Aletta Jacobs voor feminisme en Anne Frank voor de Tweede Wereldoorlog. De canon is een manier van kennisdeling die tegelijkertijd begrensd én open is. Wij hebben als commissie de keuzes gemaakt, maar er blijft daarnaast voldoende ruimte voor eigen ideeën en het uitdiepen van thema’s rondom een venster. Het Klokhuis maakte over alle onderwerpen een uitzending. Op veel scholen is dat vertoond, Niet alleen leerzaam voor de kinderen, maar ook voor de juffen en meesters. Op de pabo is in totaal maar zo’n 20 uur gereserveerd voor geschiedenisles. Hierdoor ontbreekt het leraren in het primair onderwijs vaak ook aan kennis op dit gebied. Dankzij de canon doen docenten dus waardevolle informatie op, die zij door kunnen geven aan kinderen.”

Het concept ‘canon’ kreeg door de jaren heen steeds meer navolging. “Van de gemeente Amsterdam tot aan de sector glastuinbouw en van verpleegkunde tot aan religie: het land was plotseling in de ban van canonitis. Waarom het zo aansloeg? Het is voor het gros van de Nederlanders een fijne manier van kennis opdoen. In een drukke maatschappij is veelal geen tijd voor allerlei details, maar willen we wel graag op de hoogte zijn van hoofdzaken. De canon biedt die mogelijkheid, op een compacte manier. Of je vervolgens nog dieper in de materie wil duiken, bepaal je zelf.” In het basisonderwijs is de canon min of meer verplichte lesstof geworden. En inmiddels is het tijd voor een herijking. “De tijden zijn veranderd, alleen al door social media. Meningen worden makkelijker gegeven en politieke bemoeienis ligt eveneens meer op de loer. Hoe wenst Nederland met zijn eigen geschiedenis om te gaan? Die vraag is relevanter dan ooit. Maar laat een ding duidelijk zijn: de canon is geen wasstraat voor identiteitspolitiek. De nieuwe commissievoorzitter James Kennedy zal politici daarom aan de voorkant niet toestaan hun stempel op de vernieuwde canon te drukken.” Naar verwachting is de herijking in het voorjaar volbracht. Ongetwijfeld to be continued..