Verslag Bijeenkomst De Maatschappij: De Indonesische onafhankelijkheidsoorlog

“Ik voelde me op een zeker moment net als een mof”, luidt een van de teksten uit de 84 dagboeken die Prof. Dr. Thijs Brocades Zaalberg tijdens zijn onderzoek voorbij zag komen. Afgelopen donderdag gaf hij een lezing in Museum Sophiahof over de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog, die zo druk bezocht werd dat er extra stoelen gepakt moesten worden.

In 2022 concludeerden historici van het KITLV, NIMH en NIOD dat de Nederlandse krijgsmacht tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog (1945-1949) structureel over de schreef was gegaan met marteling en executie van gevangenen, disproportionele beschietingen en collectief bestraffend geweld van de bevolking. Beoordelen historici het handelen van Nederlandse militairen in Indonesië inderdaad alleen, of vooral, door het hanteren van ‘hedendaagse maatstaven’? Komt dit door de antikoloniale gedachtegang of een hedendaags ‘woke’ gedachtengoed?

Om deze beleveniswereld te benaderen heeft Brocades ons meegenomen door de dagboekteksten die hij tijdens zijn onderzoek tegenkwam. We hebben een kijkje mogen nemen in de dagboeken van Nederlandse militairen in deze complexe en gelaagde oorlog. De oorlog die gevoerd werd vlak na de Tweede Wereldoorlog, en waar militairen hun eigen handelen in Indonesië opvallend vaak vergeleken met de Duitsers of zelfs als “nog erger als bij de moffen”.

Het is simpel om aan te tonen dat de morele maatstaf niet veel verschilt tussen toen en nu”, vertelt Brocades. Critici van het onderzoek, voornamelijk in de hoek van veteranenvertegenwoordigers, beweerden dat de feiten uit hun historische context waren getrokken. “Als achteraf terugkijken niet goed is omdat het niet in de juiste historische context wordt gezet, kunnen we ook niet veel inbrengen bij de nazi’s. Kortsluiting in je hoofd is verzekerd, kijk naar Oekraïne of Gaza, in de jaren 40 zagen de meeste Nederlanders behoudt van Indië ook als een goede zaak”, aldus Brocades.

Veel dank aan Prof. Dr. Thijs Brocades Zaalberg voor het delen van zijn kennis en inzichten, en dank aan het grote aantal leden dat deze lezing heeft bezocht.