Zijn mensen dieren?

Met deze intrigerende vraag opende prof. dr. Janine Janssen haar inleiding over criminologie en dieren, een pleidooi voor non-speciecisme, in de Rode Olifant te Den Haag.
Onze leden en veel nieuwe introducés hadden zich donderdag 13 februari jl. verzameld in het majestueuze atrium van het voormalige Esso hoofdkwartier (in de volksmond de Rode Olifant) aan de Zuid Hollandlaan in Den Haag. Een medewerkster van de huidige huurder (Spaces) gaf een korte toelichting op de geschiedenis van het pand. In 1924 gebouwd in opdracht van Esso, het pand (Amsterdamse School) met een interieur in Art Deco-stijl, moest hoger (de karakteristieke toren) en groter zijn dan het nabijgelegen Shell pand aan de Carel van Bylandtlaan. Ze waren immers concurrenten! De laatste gebruiker van het pand was advocaten- en notariskantoor De Brauw Blackstone Westbroek, alvorens zij naar de Zuidas in Amsterdam verhuisden.

Janine Janssen heeft een achtergrond in de culturele antropologie én criminologie, gepromoveerd op het onderwerp detentie en sociale uitsluiting en is in het dagelijks leven hoofd onderzoek van het Landelijk Expertise Centrum eer gerelateerd geweld van de Nationale Politie, lector Veiligheid in afhankelijkheidsrelaties aan de Avans Hogeschool en bijzonder hoogleraar Rechtsantropologie aan de Open Universiteit.

De mens is volgens Janine geneigd om te denken dat wij het middelpunt van bestaan zijn (antropocentrisme) en zien de dieren daarom als ondergeschikt. Bewust of onbewust maken we een onderscheid tussen diersoorten. Het is vaak cultureel bepaald om anders naar een hond te kijken dan naar een koe of varken. De mens maakt net als andere dieren onderdeel uit van een ecosysteem en het baart haar zorgen dat mensen zich vaak aan de top van dat systeem vinden staan.

Met non-speciecisme wil Janssen de positie van mensen wat nuanceren en ons meer in verhouding laten leven met alles wat er om ons heen is. Of in haar woorden: “We laten ons vaak leiden door wat we leuk vinden. Voor een pandabeer lopen mensen harder dan voor een wandelende tak, want we vinden de panda er leuker uitzien. We redeneren altijd vanuit onszelf. Maar we moeten over onze voorkeuren heenstappen. Ik kijk ook liever naar een kat dan naar een wandelende tak, maar die wandelende tak doet er an sich toe. En voor die wandelende tak maakt het niet uit wat ik ervan vind. Er is niks mis mee dat bepaalde dieren ons esthetisch meer aanspreken, maar daar moet geen moreel oordeel aan hangen”. Janine besluit met de relativerende opmerking dat er mensen zijn die niet vinden dat mensen dieren zijn of als ze al dieren zijn, dan wel iets heel bijzonders! De mens als dier. Waarvan akte.

Na afloop van haar inleiding en de vele vragen en discussies die daarop volgden, kregen de aanwezigen in de fraaie bibliotheek van de Rode Olifant, naast het “obligate” hapje en drankje, ook het laatste boek van Janine Janssen: ”Waarom Criminologie mij dierbaar is, een persoonlijk pleidooi voor non- speciecisme” al dan niet met een persoonlijke opdracht van haar hierin geschreven, mee naar huis om haar gedachtengoed thuis nog eens rustig na te lezen, als mens!

Janine is 13 december 2019 geïnterviewd in het VPRO radioprogramma “Nooit meer slapen” en is terug te luisteren via deze podcast.